Artxiboa
Dantza erakustaldia: makil dantza Novillas herrian, Zaragoza (2022/06/04). Argazkia: E. X. Dueñas
Ikuskizuntzat hartzen da, oro har, atsegin emateko balio duen ekitaldi oro, edo beste osagai batzuk dituena –ludikoak, emozioen ingurukoak, etab.– eta jendaurrean eta jendearekin egiten dena. Horrez gainera, ikuskizun bat folklorikoa dela eransten badugu, jendearen bizigarri diren ospakizunen zerrenda ez da inondik ere baztertzekoa.
Orokorrak, ordea, arlo espezifikora eramaten gaitu. Beraz, nahitaezkoa da ikuskizunak tipologiaren arabera sailkatzea, eta, horretarako, saiatu behar da behar bezala administratzen sinatzailearen ikuspegi pertsonala, subjektiboa bada ere, eta ekitaldiaren parte-hartzea kolektiboa, aktiboa zein pasiboa, den zehazten.
Elurretako Ama Birjinaren jaia (Lanestosa, 2015/08/05). Argazkia: E. X. Dueñas.
Lanari zeharo kontrajarrita, aisialdia eta jaia ditugu. Jai-egutegi guztiak daude eremu publikoaren eta pribatuaren inguruan elkartzen diren ospakizunez beteta; horietan, iraganeko elementuak sortu berriekin nahasten dira.
Udazkena, urtaroa eta zikloa, santutegian erabat txertatuta dagoen San Migel egunean hasten da, Artzentales eta Sestaon, besteak beste, azaroari atea irekiz. Hil horren hasieran Halloween dugu; inportatua, bai, baina ez dugu ahaztu behar antzina gure artean ere kalabazak husten zirela bizilagunak beldurtzeko asmoz. Domu Santu eta Arimen egunetan, ohikoa da familiartekoak eta lagunak hilerrietara joatea, loreak eta koroak hilobietan ipintzeko, izatez kanpoko “tradizioa” bada ere.
Herri gehienetan jartzen dira Gabonetako argiak. Portugalete. Argazkia: E. X. Dueñas.
Antropologoek, etnologoek, etnografoek, folkloristek, hizkuntzalariek eta historialariek, besteak beste, sailkapen eta katalogazio sistemak prestatu dituzte, gure urteko egutegia osatzen duten ospakizun eta ekitaldi ugariak (iraganekoak zein gaur egungoak) bertan txertatu ahal izateko.
Erritualtasuna, benetakotasuna, tradizionaltasuna eta -tasun amaierako beste hainbat termino alde batera utzi gabe, ekarpen nagusiak bermatuta egon beharko luke, inolako zalantzarik gabe, aniztasun ludikoan, denborazkotasunean edo denboragabetasunean, une historikoan, eremu espazialean, alderdi sozial eta kulturalean, testuinguruan, etab.
“Las Marzas”-en biziberritzea 2022an (Concha, Karrantza), “zarramasco”-arekin. Argazkia: E. X. Dueñas.
Naturak (haren alde bizigabe begetalak) eta gizakiek duten harremanik zuzenena, eta, zalantzarik gabe, bizi-balio handienekoa, gure eremuan eta bazterrean utzita ikus-entzunezkoen eta bitarteko digitalen bidez egunero jasotzen dugun informazio-oldea, iraganaren parte da ia-ia, baina badakigu zer geratzen zaigun oraindik, eta zer neurritan aldatu den haren esanahia.
Gainbegiratu labur hau loreetatik has dezakegu. Esaterako, San Joanekoetatik. Tipula, arto, gari, gerezi eta beste belar batzuekin batera, elizan bedeinkatuko ziren sortak (sortie) egiteko erabiltzen ziren, eta, ondoren, etxeko atean edo leihoan jartzen ziren, santuaren egun berean. Honezkero, nekez ikus ditzakegu sorta horiek. Sarritxoago, berriz, karduaren lorea edo eguzki lorea. Patu okerragoa izan du, galdu egin baita, beste ohitura batek: gari-sortak piztu eta sail partikularretatik ibiltzea, uzta ona eskatzeko arao bat esanez.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
