Etnografia atalak
Egilea: Sergio González Ahedo.
Ekaina amaiera eta uztaila hasiera bitartean euskal mendietan orban zuriak agertzen dira, gaztainondoa loratzen denean, zuriz janzten delako. Gaztainondoak gure kulturan izan duen garrantzia dela eta, sasoi esanguratsua da hau. Galdetu besterik ez dago erlauntzetan lan egiten duten pertsonei. Horren adibide da Ignazio Abellak Galizia aldean jasotako hurrengo testigantza: gaztainondoa loratzen denean, ardiei aharia botatzen zaie. Udarako bero saparen aurreko azken loraldia da, jardun anitzetarako epemuga zehazten duena.
Doniane eguna Gaztelugatxen, 2023. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Udan sartu berri gara eta horrekin batera txoko guztietako jaiak etorri dira. Sasoi honetan, herri edo hiri handiko jai nagusiak ez ezik, auzoetako ermiten inguruan ere ospakizun ugari izaten dira. Bizkaian 800 bat ermita daude sailkatuta. Egia da kopuru eder horretatik asko galdu egin zirela edo ez dituztela ospakizunak antzina bezala egiten. 459 ermitetan eliz-ospakizunak mantentzen dira, 30 hondatuta daude, 7 zeregin zibiletarako erabiltzen dira eta gainontzekoak desagertu egin dira. Joan den mendean gizarteak aldaketa eta eraldaketa sakonak ezagutu zituen, eta horren ondorioz ermitek eurek ere beharrizan berrietara egokitu eta moldatu beharra izan zuten.
Kutxa Entrega, Hondarribian (2022/07/25). Argazkia: E. X. Dueñas
RAE hiztegiaren arabera, adiera hauxe du identitate hitzak, beste batzuez gainera: “gizabanako baten edo talde baten berezko ezaugarrien multzoa, besteen aldean ezaugarritzen dituena”. Eta hitz horren sinonimotzat ematen ditu identifikazioa, filiazioa eta nortasuna… Nik hauek erantsiko nizkioke, besteak beste: berezitasuna eta sustraia (jatorria); betiere, ahaztu gabe identitateak lehia sortzen duela –ona nahiz txarra– zenbait kirol, ospakizun eta abarretan.
Urteko jaiak eta, bereziki, udakoak identitate ikur eta elementu sinboliko orokor nahiz espezifikoz beterik daude; bai alderdi materialetik bai alderdi immaterialetik. Nork ez ditu entzun “festa hau betidanikoa da” edo “hau ez da beste inon egiten” tankerako esapideak –dagoeneko aritu gara horretaz blog honetako beste artikulu batzuetan–.
Euskalerriaren Yakintza laneko ilustrazioa.
Egutegian konponbide miragarrietarako data egokirik badago, hori urteko solstizio-egun biena da.
Oraingo honetan udako solstizioaz arituko gara, San Joan egunaren aurreko gauaz hain zuzen ere, logika eta ordena natural guztiak gainditzen zituzten aparteko konponbideetarako potentzial handia zuelako.
Hartara, gau berezi horretako ohiko erritualetako bat ume etenduak (herniatuak) sendatzeko egiten zen. Peritoneo-mintzaren urradura baten zulotik, tripak kanporatuta zituzten umeak ziren, eta sabelaldean, izterra beheko sabelarekin elkartzen den lekuan, konkor bat izaten zuten ikusgarri. Gaitz honek ondorio oso larriak izan zitzakeen, heriotzaren aukera barne.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
