Etnografia atalak

~
0

“Bertakotzat” jotzen ez diren elkarteetako batek (Laguntasuna) San Bizenten (Barakaldo) birsortutako aurreskua (2016). Argazkia: E. X. Dueñas.

Apirilaren amaieran, hurbil zegoen “zubiari” esker atseden-egun batzuk iristear zeudela hasi nintzen entzuten: apirilaren 30a, igandea, eta maiatzaren 1a, jaieguna. Ez da berria komunikabideetan nahiz kalean hitz hori erabiltzea jaiek lanegun baterako lekurik uzten ez dutenean. Edonola ere, hiztegiko inertziek akats nabarmen horietara eta beste batzuetara ere bagaramatzate: esaera zaharretan, “San Migeleko udatxoa” esatea, “San Martinekoa” esan beharrean; kirol-norgehiagoketan, liderra bigarrenetik bost puntura dagoela esatea, alderantziz esan beharrean…

 (gehiago…)

0

Emakumeak papergintzan. Iturria: Hernandorena Kultur Elkartea.

Industriak ibilbide luzea du Euskal Herrian eta urte horietan, askotariko gorabeherak izan ditu. Eskualde bakoitzak bere historia eta istorioak ditu, baina kasu honetan, Tolosaldean (Gipuzkoa) horren nabarmena izan zen papergintzari buruz arituko gara. 1842. urtean Nuestra señora de la Esperanza paper-fabrika ireki zenean hasi zen paper industria eskualdean eta ondoren lantegi gehiago zabaldu zituzten, batez ere Oria ibaiaren arroan.

Paper-fabrikak martxan jarri eta mantentzeko langileak erruz behar ziren. Mekanizatu gabeko lanak izaten ziren gehienak eta, beraz, eskulana barra-barra behar izaten zen. Egoera berri horrek eragin zuzena izan zuen ordura arte baserriko bizimodua nagusi zen herri txikietan. Aldaketa horrek biztanleria osoari eragin bazion ere, garai hartako neska gazteei erreparatzen die artikulutxo honek. Izan ere, neska asko paper-fabriketan aritu ziren lanean 14 urterekin eskola amaitu eta ezkondu bitarteko urteetan.

 (gehiago…)

0

Zeanuriko kofradien arteko bola txapelketa Altzustako bolatokian (2022-X-1). Egilea: Jon Urutxurtu.

Bola jokoa desagertzeko arriskuan dago. Bola jokoaren indarra galtzea eta landa-munduaren gainbehera aldi berean gertatu dira, batez ere XX. mendearen erdialdetik aurrera gune industrializatuetara zuzendu zen landa-eremuetako populazio-exodoaren ondorioz.

Bola jokoa gaur egun kirol minoritarioa bada ere, antzina pilota bezain ezaguna izan zen. Azken urteetan ehunka bolatoki galdu dira eta, batez ere, belaunaldiz belaunaldi kultura-transmisioa eten da.

Bola joko modalitate asko daude Euskal Herrian zein Estatuko beste toki batzuetan. Bizkaian bakarrik zenba daitezke hamabost bat modalitate, batzuk jada desagertuak. Horietako bat Zeanurikoa da. Gaur egun dauden bolatokiak udalerria osatzen duten zazpi auzune edo kofradietako ermita batzuen ondoan daude, eta urtean behin jokatzen da bertan, ermitaren jaiegunean.

 (gehiago…)

0

Bilboko itsasadarraren 1739ko planoaren xehetasuna, Gabriel Baudwinena (British Library), Jabier Aspuruk emana. Erdialdean, Olabeaga ingurua; bost belaontzi ikus daitezke atrakatuta.

Otsailaren 9an, duela sei urtetik, pizzaren munduko eguna ospatzen da. Dauden datuen arabera, AEBetan sortu zen, eta handik gainerako herrialdeetara hedatzen joan da; hain zuzen, Bilbon ere ospatzen da. Dena dela, ez dut pizzaren gastronomiari buruz hitz egingo artikulu honetan; aitzitik, ezagunagoa den gai bat jorratuko dut: Bilboko bakailaoa, zeinak ia bost mende daramatzan gure artean, baina ez duen ospatzeko egun zehatzik. Gastronomiari dagokionez, hainbat errezeta ezagutzen dira, eta asko idatzi izan da gaiari buruz, bakailaoa hemen «betidanik edo antzina-antzinatik dagoela» dioen esaldiari jarraikiz. Esaldi hori, gutxi gorabehera, oso gureak eta betikoak direla uste dugun gauza guztietarako erabiltzen da; horixe gertatzen da angulei edo txitxardinei buruz hitz egitean, adibidez; baina haien kontsumoari buruz aurkitu dudan dokumenturik zahar eta zehatzena XIX. mendearen hasierakoa da, ez lehenagokoa. Norbaitek zerbait antzina-antzinatik datorrela ziurtatzen duenean, bi edo hiru belaunaldiko denbora-tartean soilik finka dezakegu; gehienez ere, 100 bat urtez, modu fidagarri batean. Eta norbaitek kontrakoa uste badu, libre da hori sinesteko, baina uste hori frogatzen duen dokumenturen batean oinarritu beharko litzateke.

 (gehiago…)