Etnografia atalak
Errematerako jatekoen bedeinkazioa. Garai (Bizkaia), 2013. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
San Anton Abat edo san Anton (urtarrilak 17) bizitza eremutarrarekin lotzen da, sendotasunarekin –deabruaren hainbat eta hainbat tentazioren aurrean–, eta ikonografia klasikoan hari lagun egiten dioten suidoak babestearekin. Ganaduari eta etxeko abereei, normalean, jai ematen zitzaien haren egunean. Era berean, bedeinkatu egiten ziren, Gabonetako enborraren hondarren gainetik pasaraziz, artean kea zeriela zeudela; edo ukuiluaren ateburuan jarritako elementu babesgarri bat zeharkatuz; ogi eta ur bedeinkatuak emanda; edo, bestela, patroiaren izeneko ermita edo eliza bat inguratuz.
Iturria: Bilbaopedia. Elvira Goitia Baraincaren Argazki Artxiboa.
“Etxea” hitzak esanahi desberdinak ditu, besteak beste, bat ‘stricto sensu’ murriztua eta beste bat ‘lato sensu’ zabala. Hemen etxeari buruz ari gara azken adiera horri helduta, familiaren etxebizitzaz eta beste etxe-mota batzuez ere ari garelako.
Hiribilduetan edo beste hirigune batzuetan, familiak, normalean, jatorrizko baserriari lotuta sentitzen dira, sarritan baserriak deitura eman baitie, edo jende artean ezaguna duten ezizena. Herriek berek ere, herri-tradizioaren arabera, sorrerako lehen etxea dute. Hala, Gernikaldean, Mezeta dorretxea dugu Ajangizen (Mentzeta ahoz) eta Gautegiz dorretxea aldamenean den Gautegiz Arteagan.
Eleuterio Goikoetxea familiarekin. Argazkilaria: Felipe Manterola.
2022ko uztailaren 9an, Igiriñaoko (Gorbeia) mendiko aterpe-ostatuak —Zeanurin “Eleuterioren txabola” izenaz ezagutzen dena— 100 urte betetzen zituela-eta, mendeurren-ospakizuna antolatu zuen Zeanuriko Udalak Igiriñaon; bertan, Eleuterio Goikoetxea (1888-1956) eta bere ekimen aitzindaria gogoratu zuten. Abenduaren 30ean, 18:30ean, Eleuterio Goikoetxea eta “Eleuterioren txabola”. 1922-2022 izenburua daraman liburua aurkeztuko da Zeanuriko Arkotxa eraikinean.
Eleuterio Goikoetxea Goikouria Zeanurin jaio zen 1888ko irailaren 6an Rotaetxe familiaren jabetzea zen Zubiate izeneko etxean. Bere aita, Felipe Goikoetxea, rotaetxetarren administratzailea izan zen eta kargu hori aitarengandik heredatu zuen Eleuteriok. Batez ere, eraikuntzan eta finka tasatzaile moduan egin zuen lan. Herrikiden artean pertsona errespetatua zen, eta sarritan gatazketan arbitraje edo tartekari lanak egiteko deitzen zioten.
Gabon afaria, urte osoan egiten diren familia-otordurik garrantzitsuenetarikoa izan da beti. Mahai-lagunak, oro har, etxekoak dira, familiakoak; eta ezkonduta dauden seme-alabak euren familiarekin gurasoen etxera joaten dira. Ohikoa da, gaur egun, ezkonduak Gabon-egunez etxe batera joatea eta Gabonzaharrez ezkontidearen familiarenera. Orain hamarkada batzuk, inoren etxeetan zerbitzari zebiltzan seme-alabek nagusiaren baimena izaten zuten Gabon-gaua jaiotetxean ospatu ahal izateko; eta, gainera, bakailaoa oparitzen zieten etxera eramateko. Batzuetan, bakailaoa ez ezik, bisigua ere eramaten zuten familia-afarira.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
