Etnografia atalak
Iturria: Sancho el Sabio Fundazioa.
Abenduaren 21ean, urtero bezala, Bilboko Areatza eta Plaza Barria jendez beteko dira, denak ere Santo Tomaseko Azokako jai-giroaz gozatzera joandakoak. Hainbat hamarkadatatik hona egiten duten moduan, Bizkaiko ekoizleak eta baserritarrak bertan elkartuko dira, euren produkturik onenak erakusteko hango jendetzari, eta, modu horretan, landa-giroko eta hiriko munduen arteko zubiak eraikitzeko.
Tradizio hau XIX. mendekoa dugu, gutxienez. Garai hartan, baserritarrak hiriburura joaten ziren, urteko errentak ordaintzera euren baserrien jabeei; izan ere, horietako gehienak Bilbon bizi ziren. Kontuan izanik Gabonak gertu zeudela, diruz ordaindu beharrekoaz gainera, maizterrek euren ortu eta oilategietako produkturik onenetako batzuk oparitzen zizkieten etxe-jabeei, txerrikiak ahaztu gabe.
Toponimoek lekuak izendatzen dituzte: etxeak, kaleak, errekak, auzoak, mendiak, parajeak eta abar. Gure hiri eta inguruneari buruzko lekukotasuna eskaintzen digu toponimiak; hainbat eta hainbat datu, ezaugarri geografiko, historiko eta etnografiko ematen digu. Eta, inguruaz, gizarteaz eta bizimoduaz jardun ez ezik, hizkuntzaren berri ere ematen du.
Horrexegatik jagon behar dugu, hain zuzen ere, kultur ondarea osatzen duten gainerako elementu guztiak zaindu behar diren moduan. Are gehiago kontuan hartzen badugu zein azkar ari den gizartea aldatzen, zein azkar ari garen aurrera egiten. Izan ere, azken hamarkadetan, guztiz urbanizatu eta kaletartu dira gure inguruak; eta horren eraginez, zoritxarrez, leku askotan galtzen ari dira leku-izenak. Baina beste batzuetan toponimo berriak ere sortzen dira.
Herri gehienetan jartzen dira Gabonetako argiak. Portugalete. Argazkia: E. X. Dueñas.
Antropologoek, etnologoek, etnografoek, folkloristek, hizkuntzalariek eta historialariek, besteak beste, sailkapen eta katalogazio sistemak prestatu dituzte, gure urteko egutegia osatzen duten ospakizun eta ekitaldi ugariak (iraganekoak zein gaur egungoak) bertan txertatu ahal izateko.
Erritualtasuna, benetakotasuna, tradizionaltasuna eta -tasun amaierako beste hainbat termino alde batera utzi gabe, ekarpen nagusiak bermatuta egon beharko luke, inolako zalantzarik gabe, aniztasun ludikoan, denborazkotasunean edo denboragabetasunean, une historikoan, eremu espazialean, alderdi sozial eta kulturalean, testuinguruan, etab.
Euskal erbesteratuak Frantziako kanpamentu batean. Iturria: Gregorio Arrien. Niños vascos evacuados en 1937.
Tropa frankistek euskal lurraldea eta iparralde errepublikanoaren gainerako eremua hartu izanak, eta ondoren izan zuten politika errepresibo eta baztertzaileak, erbesteratu-uholde handi bat eragin zuen. 100.000 euskaldun inguru joan omen ziren erbestera gure herrialdetik 1936 eta 1937 artean, eta horietatik 30.000 haurrak ziren. 1939an, Kataluniatik Frantziarako «Erretreta» deiturikoan ateratako 500.000 pertsonetatik 10.000 baino gehiago Euskadikoak ei ziren.
Euskal biztanleriak atzerrira egindako lehen exodo handia gerra hasi eta aste gutxira izan zen, Gipuzkoako kanpaina martxan zela. Matxinatutako tropek mugaldean azkar aurrera egiteak eta borroken hurbiltasunak sortutako beldurraren ondorioz, emakume eta ume askok Frantziara egin zuten ihes. 1937ko maiatzaren lehen astetik aurrera, frankistek Bizkaiari eraso eta hainbat herritako bonbardaketek hildako ugari eta gosetea eragin ondoren, kezka gizarte osora zabaldu zen, eta horrek behin betiko bultzatu zuen biztanleria zibilaren ebakuazioa, eskala handian.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
