Etnografia atalak
Arrantzaleak, 1950. Bermeoko Udal Artxiboa.
Badirudi gure arbasoentzako udaren eta neguaren arteko muga San Simon eta San Juda egunak ezartzen zuela, hots, urriaren 28ak. Hain zuzen ere, horrela dio esaera zaharrak: «San Simon eta San Juda, uda joan eta negua heldu da».
Gerora, hori kontuan hartuta, Gabriel Arestik poema bat idatzi eta Xabier Letek abestu zuen, abestia famatu eta herrikoi bihurtuz.
“Las Marzas”-en biziberritzea 2022an (Concha, Karrantza), “zarramasco”-arekin. Argazkia: E. X. Dueñas.
Naturak (haren alde bizigabe begetalak) eta gizakiek duten harremanik zuzenena, eta, zalantzarik gabe, bizi-balio handienekoa, gure eremuan eta bazterrean utzita ikus-entzunezkoen eta bitarteko digitalen bidez egunero jasotzen dugun informazio-oldea, iraganaren parte da ia-ia, baina badakigu zer geratzen zaigun oraindik, eta zer neurritan aldatu den haren esanahia.
Gainbegiratu labur hau loreetatik has dezakegu. Esaterako, San Joanekoetatik. Tipula, arto, gari, gerezi eta beste belar batzuekin batera, elizan bedeinkatuko ziren sortak (sortie) egiteko erabiltzen ziren, eta, ondoren, etxeko atean edo leihoan jartzen ziren, santuaren egun berean. Honezkero, nekez ikus ditzakegu sorta horiek. Sarritxoago, berriz, karduaren lorea edo eguzki lorea. Patu okerragoa izan du, galdu egin baita, beste ohitura batek: gari-sortak piztu eta sail partikularretatik ibiltzea, uzta ona eskatzeko arao bat esanez.
San Bartolome ermita, 2022. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Joan den urriaren 21ean, Europako Ondare Jardunaldien barruan, Ermitak busturiarren alkargune eta aterpe izeneko bideoa aurkeztu zen Altamirako Kulturetxean. Hurrengo egunean Juanjo Hidalgo arkeologoaren eskutik bisita gidatua egin genuen herriko ermita guztietara joanda.
Lehengo bizimoduan, etxea izan da familiako bizitzaren ardatza; eta era berean, auzoa gizartearena. Auzoak etxe-multzoak dira, elkarren artean arazo handiagoei aurre egin ahal izateko sortutakoak. Horregatik, auzotarren harremanak estu-estuak dira, sarritan odoleko familiarenak baino estuagoak.
Otzerinmendiko kofradiaren urteko batzarra, 2022-09-11. Autorearen kortesia.
Bizkaiko Jaurerriaren antolakuntza administratibo eta politikoan elizateak garrantzi handia izan du, baina maila txikiagoko beste erakunde batek ere funtsezko egitekoa izan zuen, batez ere landa-eremuko zenbait lekutan, esate baterako Durangaldean eta Arratian: auzo kofradia da erakunde hori.
Kasu honetan, kofradia terminoak ez dauka esanahi erlijioso edo gremialik; zehatz esanda, auzoko etxe edo familia multzo baten antolakuntza administratiboaz arduratzen den erakundea da, bere helburua beharrizan komunalei erantzun egokia ematea izanik. Udal administraziotik aparteko funtzionamendu-erregimena dauka, baina erabakietako batzuk udal mailan hartu behar izaten dira derrigor. Ziur aski, kofradiak elizateak baino lehenago sortu ziren.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
