Etnografia atalak
Soinujoleak Kroazian (Split), 2013. Egileak utzia.
Eskusoinua deritzon tresnak egurrezko kaxa bi ditu, bata eskuineko eskuarekin erabiltzen da melodia nagusia interpretatzeko, eta bestea ezkerrarekin jotzen da nota larriak eta akonpainamenduko akordeak egiteko. Bi kaxen artean hauspo bat dago, soinulariak besoekin ireki eta ixten duena, egurrezko kaxa bakoitzean dauden soinu-mihiak dardararazten dituen airea bidaltzeko. Bi motatako akordeoiak daude, eskuineko eskuan botoiak edo teklak dituztenak.
Soinua 1829an Vienan asmatu eta, ondoren izan zuen arrakastaren ondorioz, heldu zen Euskal Herrira, Europa eta Amerikako beste leku askotara bezala. Lur hauetara iritsi zen lehenengo akordeoia, XIX. mendearen amaieran, lehen trenbideak jartzera etorri ziren Frantziako eta Italiako langile alpetarrek ekarri zuten.
Inude eta Artzainak Donostian. Iturria: Donostia Kultura.
Dantza kontuak han eta hemengo festa askoren erdigunean dauden moduan, Gipuzkoan ospatzen diren inauterietan ere protagonismo handia dute. Lerro hauen bidez Gipuzkoako inaute-dantzetara hurbilduko gara, kontutan hartuta dantzak testuinguru baten zati direla eta, beraz, karnabaletako beste elementuekin nahasten direla ezinbestean; esaterako, dantzarien jantzi edo mozorroak, edota puska-bilketan egiten dituzten dantzak.
Libertimendua Lekornen, 2023. Egilea: Pantxix Bidart.
Xiberoko maskaradak, Ituren/Zubietako Joaldunak, Lantzeko ihauteriak…, ezagunak badira, ez da oraindik Santibate eta Libertimenduaren kasua, Iparraldetik at, behintzat. Baxe Nafarroko Ihauteri honek bi buru ditu: Santibate gaua, Zirtzilen pesta, eta Libertimendua eguna, Bolanten pesta, biak ezin berexiak. Santibaten, gazteria etxez etxe (edo ostatuz ostatu) dabila, gaua kantuz eta bertsotan emanez. Gaur, Libertimenduaz ariko gira (Santibaterena ondoko artikulu baterako utziz).
Garazi aldean, Libertimendua Antton Lukuren bultzadaz berrabiatu zen. Laster, Mattin Irigoienek Donapaulen segiturik. Hergarai eta Aldudeko baleak geroxago. Azkenik Lapurdiko mugak gainditurik, Makea, Lekorne, Luhuso alderat iritsi zen. Azkenik, duela, 3zpa4 urte, Hazparneko gazteria forma horri lotu zitzaion.
Meza ostean, artea neurtzen da. Egilea: Jon Urutxurtu.
Otsailaren 14an mundu osoan San Balendin eguna ospatzen da, maiteminduen eguna. Baina badaude tokiak egun hori era ezberdinean bizitzen dutena, adibidez Zeanuriko (Bizkaia) Eleizondo auzoan. Aurten otsailaren 12an —San Balendin egunaren aurreko igandean— ospatuko dute. Egitarau apala, baina, aldi berean, bitxia antolatu dute eleizondotarrek: 11:30ean meza izango da Andra Mari parrokian; ostean, San Balendinen irudia parrokiatik 50 bat metrora dagoen ermitara eramango dute prozesioan, datorren urtera arte bertan uzteko, eta jarraian ermitaren aurreko artearen neurketari ekingo diote. Neurketaren akta sinatu eta gero, aurtengo maiordomoak datorren urtekoari —urtean zehar ermita zaintzeaz arduratuko da— agiri-liburua eta ermitaren giltza pasatuko dizkio. Amaitzeko, barauskarria —urdaia, pamitxea eta ardoa— banatuko da bertara hurbiltzen direnen artean.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
