Etnografia atalak
Uyuniko gatzaga. Bolivia, 2015. Autorearen kortesia.
Urteko sasoi honetan, irailean, ahoz aho dabilen galdera da honako hau: “nora joan zara oporretan?”. Batzuek eta besteek horri emandako erantzunek lehia deserosoa sortzen dute, tokirik bitxiena nork bisitatu ote duen. Sare sozialetan etengabe partekatu eta argitaratu ditugun irudi paregabeek, udazkeneko elkarrizketak dinamizatzen dituzten pasadizoen oroitzapenek eta gure ingurunera itzultzean harro erakusten dugun azal beltzak oporrez gozatu egin dugula, asko berriz, adierazten diete ahaide, adiskide eta bestelakoei. Egia esan, oporretako atsedenaldiaren gozamena bidaiatzeari lotuta dago, gaur egun; ohiko ingurunetik ateratzeko ia nahitaezko beharrari, zenbat eta urrunago alde egin eta zenbat eta esperientzia bereziagoak izan, orduan eta poz-atsegin gozoagoak aurkituko ditugulakoan.
Zahagiaren hileta, 2019. Argazkia: autorearen kortesia.
1889ko irailaren 14an, Santa Kurtze egunean, mezatara joan ziren Ariatza (Muxika, Bizkaia) auzoko bizilagunak. Meza ostean, orduan ohikoa zenez, auzoko mutilak aurresku dantzetan hasi ziren. Lehia handia egoten omen zen zeinek hobeto dantzan egin, hanka noraino jaso… Kontua da, orduan heresia zela leku sakratuetan ardo-zahagiak izatea, eta eliza aurrea barrua bezain sakratua zen. Laster konturatu ziren Ariatzako aurreskulariak beraiek dantzan ari ziren bitartean ardotan joaten zirenak ez zirela plazara itzultzen, eta lagunekin edateko aukera galtzen zutela dantzari finenek. Egoera konpontze aldera, alkateari eskatu zioten zahagia elizaren aurrera eramateko baimena, eta hark ezetz. Gazteak ez zeuden amore emateko prest eta alkatearen etxea inguratu zuten: baimena eman arte ez zuen etxetik irtetzerik izango. Harrezkero, Santa Kurtze bezperan hasi, eta hurrengo domekara arte, zahagia elizaren aurrean izaten zuten ariatzarrek.
Bonifacio “Fasio” Arandia eta Maurizia Aldeiturriaga. Artea (Bizkaia), 28/06/1986. Argazki-egilea: Emilio Xabier Dueñas.
Beti interesatu izan zait gizakion burmuinak zer gaitasun eta bizitzak aurrera egin ahala zer portaera dituen jakitea; izan ere, ezezaguna eta harrigarria da, baita ikuspuntu zientifikotik ere. Horrenbestez, ezaugarri dudan adoreak lagunduta, hausnarketa kritiko ausarta egingo dut.
Bizipenak eta horiek oroimenean sorrarazten dituzten oroitzapenak dira gizakiaren eta gainerako animalien arteko desberdintasun nagusietakoak, esperientziatik bestelakoak eta denbora-espazio jakin batean eratzen direnak. Ahula bezain selektiboa da oroimena; eta fisikoa bezain psikikoa, kontzeptuari eta prozesuari dagokienez. Hala ere, oroitzapenik gogora etorri ezean, ahanztura nagusitzen da, zahartzaroko aje eta nekeek, Alzheimer gaitzak, narriadura kognitiboak eta abarrek eraginda.
Piper-kordak eguzkitan. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Uda ez da amaitu, ez horixe! Ortuak sasoi onean daude oraindik ere eta barazki ederrak ematen dizkigute: lekak, kalabazinak, zerbak, tomateak, piperrak, letxugak…
Sarri, barazkiak eta frutak ortutik hara jaten ditugu, baina freskotan barik, urte osoan eskura eduki ahal izateko, modu desberdinak erabili izan dira. Ezagunenak hauexek dira: sikatzen uztea, azukretan edo ozpinetan gordetzea, ontzietan sartzea, eta gaur egun, elikagaiok izoztea.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
