Etnografia atalak
Txakolin(a) historikoki penintsularen iparraldean ekoitzi izan den eta urte batzuetatik hona Euskal Herrian jatorri izendapena duen edari alkoholdun baten izena da.
Esparru sozio-kulturalean, edari hori zerbitzatzen eta dastatzen zen gunea (eraikina, lokala, etab.) izendatzeko ere erabili izan da.
Alabaina, badu izenak beste esanahi bat, ezezagunagoa; hain zuzen ere, Bizkaiko, Gipuzkoako eta, hain zabalduta ez badago ere, Arabako lurraldeetan askotariko koreografia, doinu eta letra aldaerekin ezaguna izan den dantza bat izendatzen du.
Murgoitioko San Juan ermita. Berriz (Bizkaia). José Ignacio García Muñoz. Labayru Fundazioaren argazki artxiboa.
San Joan edo Donibane egun seinalatua dugu gure herri egutegian. Horregatik, Gurutzi Arregiren artikulu hau berreskuratu dugu, 2016an argitaratua.
San Joan Bataiatzailearen egunean, egunsentitik eta eguzkia ateratzen den arteko tartean, ohitura da etxeetako eta santuari eskainitako ermitetako ateetan haritz edo lizar adar bat jartzea, belarrez eta lorez egindako sortatxo batez apaindua. Garai batean, sortatxo horrek galburuak ere izaten zituen. Adarraren zurtoinean, bestalde, ezpal zuritu bat jartzen zen, gurutze tankerako bat osatuz. Udako solstizioaren ikurra da, eta sanjuan-haretxa esaten zaio.
Erromerian. José Arrueren margolana.
Jakina da data finkoa duten eguzki-ospakizunek eta jaiegun aldakorrek (Pazko-ilargi betearen arabera ezarriak) osatzen dutela urteko jai-zikloa. Gainera, jai guztien artean, batetik, jai nagusiak (San Joan, Gorpuzti, zaindarien egunak…) bereiz daitezke, kristau-liturgietan garrantzi handiko ospakizun generikoak; bestetik, jai txikiak, debozio herrikoiek sustatuak (osterantzeko santu-egunak, Andre Mariaren agerpenak, mirariak, erreguak…), tokian-tokian, gure herrietako auzo-auzune eta inguruetako gurtzarako guneetan.
Testuinguru horretan, herrietako tradiziozko festarik gehienak uda-partean (oparoaldiaren edo oparotasunaren sinboloa) pilatzen dira, eta, neurri txikiagoan, urteko gainerako egunetan. San Joan egunaren inguruko ospakizunek (ekainaren 24a) ematen die hasiera aldi honi, eta San Migel jaiek (irailaren 29a) dakarte amaiera. Udako jai guzti horietan, komunitatearen gizarte-egituraketa zein elkarreragin hitzartuak islatzen dira, eta jarraian azalduko dugun eskema komun eta zehatz samar baten arabera antolatzen dira.
Argazki-kredituak: Ziortza Artabe Etxebarria. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Sei urte bete zituen egunean bertan jausi zitzaion lehenengo esne-hagina Ekaini, ia konturatu ere egin barik jausi ere. Egunak egin zituen haginak kili-kolo; eta sagar zati bat jaten zebilela, plausta, lurrera erori zen.
Umeak bost-sei urte dituenean hasi ohi dira galtzen lehenengo haginak; normalean, aurreko erdiko hortzak, ebakitzaileak, lasaitzen direnean. Txikientzat etapa berri baten hasiera dakar jazoera horrek; haurrak haur izateari utziko dio laster.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
