Etnografia atalak
Enkanterako jeneroan bedeinkazinoa. Garai, 2013. Argazkia: Igone Etxebarria. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Neguaren bihotzean, urtarrilaren 17an ospatzen da San Anton edo San Antonio Abad (ekainaren 13koa San Antonio Paduakoa da). Gabonak igarota, aratusteak bidean dirala, tarteko sasoi horretan estimazino handiko jaiak ospatzen dira: San Antonegaz batera, Kandelario otsailaren 2an, San Blas 3an eta Santa Ageda 5ean. Jaiok guztiok, neurri baten behintzat, aratusteen zikloan sartzen dira. Danak dira tostadak jateko egunak, kasurako.
San Anton egunera etorrita, animalien babesle moduan, baserritarrek estimu handian euki dabe. Abeltzaintzak indarra euki dauen lekuetan, etxeko ekonomian eragin handia euki dauen herrietan, santu nagusia izan da eta gora handiz ospatu izan da.
Egilea: Itziar Rotaetxe. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Sasoian sasoikoa da baserriko legea, eta udagoienean, sagarrak batzeari esetsi behar diogu. Urte guztiak ez dira berdinak, batzuk beste batzuk baino emankorragoak dira, eta aurtengoa izan da, izan ere, horietarikoa, emankor-emankorra. Gaur, etxekook denera ailegatu ezinik eta, edo konpotan edo gordinik jaten ditugu, eta sarritan, lagunen artean banatzen ditugu, alferrik gal ez daitezen.
Aspaldian, sagarrekin sagardoa egiten zen baserririk gehienetan, eta sagardoa egiten zenetan pitikina ere bai. Alejandro Olabarriak, Orozkoko Udiaga auzoko semeak, esaterako, oraindik ere pitikina egiten du urtero-urtero, besterik ez ei du-eta etxean egiten ikusi. Entzunda eduki badauka, baina, etxeko osaba batek sagardoa egiten zuela, berak ezagutu ez badu ere. Akorduan dauka , garai batean, Basauriko maiorista bati saltzen zizkiotela sagarrak, eta idiek tiraturiko gurdian bajatzen zituztela herriraino, handik Basaurira autoren baten eroateko. Partikularrei ematen zizkietelakoa ere gogoan dauka, sagarrondoa hainbeste pezetatan, eta eurak arduratzen zirela batzeaz.
Negua gure kulturan sasoi iluna izan da, hotz dago, argi-ordu gutxi, soroetan lanik ez, uztak batuta daude.
Garai batzuetan aldi horretan hainbat eske-erronda egiten izan dira, gazteek batez ere. Batzuk erronda luzeak, talde handiek eta ondo antolatuek egiten dituzte, Marijesiak edo Abendua, eta gaur eguneko Olentzero kasurako.
Baina horietako bi Gabonetan etxeko umeek familiartean edo auzorik hurbilenekoen artean egiten zituztenak dira. Zituztenak diogu, nahiko galduta daudelako.
“Abendua” Ibarrurin, 2012. Egilea: Jon Mikel Gainza. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Kultura tradizionalean, Eguberri garaia, aurretik ospatzen ziren jaien bitartez prestatzen hasten zen, besteak beste Santa Barbara, San Nikolas, Sortzez Garbia, Santa Luzia edo San Tomas; horien ostean, zikloaren gunera iristeko (Gabonak, Inozenteak, Urteberri eta Erregen eguna). Denbora-prozesu horrekin batera, beste errepikapen zikliko batzuk gertatzen ziren, hala nola gizakiaren eta kristautasunaren beraren jatorriaren mitoa, berritze erritualak (sekuentziazio biblikoa, natura- eta belaunaldi-erritmoak, etab.); edo urtearen hasierako asmatze-prozesuak, urteko ziklo eta bizi-zikloaren zeremonialak, eta hainbat igarotze-erritu.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
