Etnografia atalak
Argazkia: Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa. Egilea: Izartze Kamiruaga.
Orain, kolore beltza landu ostean, kolore zuria jorratuko dugu, gorriarekin hasi genuen trilogia ixteko. Izan ere, hiru kolore horiexek dira, Victor Turner antropologo eskoziarrari jarraiki, gizaki primitiboaren sinbologia sintetizatzen dutenak, oposizio dualean agertuz. The Forest of Symbols liburuan azaltzen digunez, zuri-gorri edo zuri-beltz koloreak kontrajartzearen bitartez, antzinako gizarteen erritu guztiak azal daitezke, eta euskal gizartea, jakina, ez litzateke horretan salbuespena izango.
Hizkuntzaren ikuspegitik, zuriaren etimologia ez da gardena, baina badirudi filologo gehienak bat datozela, Azkuerengandik hasita, zurarekin eta, zehazkiago, zuhaitzaren enborraren barrualdearekin (zurixka izaten baita) lotzean.
Txistulariak Bermeoko madalenatan, 2013.
Antza denez, historiaurretik katalogatzen da landa-txirulen erabilera, baina Erdi Arotik aurrerakoa da Mendebaldeko Europa osoan (Italia, Frantzia, Espainia, Portugal, Amerika, etab.) garatu eta hedatu zen iraultza musikala: hiru zuloko txirularen eta danbolinaren konbinazio melodikoa, pertsona bakar batek interpretatuta (juglareak eta ministrilak). XVI. mendean, jauregiko dantzak irakatsi ez ezik, nobleziaren torneoak eta ospakizun sozialak ere girotzen zituzten. Ezohiko egoera horretan oinarritu ziren klase herrikoiak eta figura hori bereganatu zuten beren ospakizun erlijioso, zibil, jai, prozesio, erromeria, protokolozko ekitaldi edo animazio ibiltarietan. Harrigarria bada ere, guztientzat “danbolin-jole” (tamborilero) izen orokorra erabiliko dute. XVIII. mende inguruan, musika arloan izan zuten bilakaera eta garapenarekin, bai esparru nobleetan bai plebeioetan, lehia bizia sortuko da musika irakurtzen zekitenen eta ez zekitenen artean (prestigioa eta kontratazioetan eta hobeto ordaindutako eskaintzetan hobeto kokatzea bilatuta).
Elias Arostegi anguletan Butroen.
Ez dut gogoratzen noiz jan nituen azken aldiz angulak! Urte asko joan dira, bai horixe! Orain, horretaz pentsatzen hasi naizenean, haurtzaroko oroitzapenak etorri zaizkit. Eskolarako bidean autoak ikusten genituen (Seat 600, 127, 850, R-5, gaur egungoen aldean txiki-txikiak) errepidetik pasatzen. Makila luze eta galbahe handiak eroaten zituzten kotxe gaineko parriletan; eta beste batzuetan, beste barik, leihatiletatik irteten ziren. Butroe ibaia eta Plentziako itsasadarra elkartzen diren tokira anguletan joandakoak ziren.
Angulak ohikoak izan dira Gabon-gaueko afarian. Izan dira eta orain ere badira, baina hain produktu berezia eta garestia izanik, ez dago guztien eskura. Horregatik, orain hamarkada batzuk, jende asko anguletan joaten zen, gero saldu eta diru apur bat irabazteko. Beste batzuk, ostera, noizean behin baino ez ziren joaten, eta etxean jaten zituzten.
Lezama, 1959.
Gernikaldean, landa-eremuan lan egiteko, gizonek zein emakumeek kolore iluneko arropak jantzi izan dituzte. Kortako lanak egiteko, oraindik arropa zaharragoak ipintzen zituzten, simaurrarekin edo behiak jezteko orduan arropak zikintzen zirelako.
Soro eta baratzeko beharretarako gizonek mahoizko prakak janzten zituzten, askotan petatxuak (erremenduak) eta guzti, mahoizko edo koadrodun alkandora, gerri eta giltzurrunak babesteko gerrikoa, jertse zahar bat eta burua txapelarekin estalita.
Emakumeek gona, blusa eta gainean jaka txiki bat, mantala eta buruko painelua. Ortura eguraldi txarrarekin irten behar zirenean, abarketen gainetik baserriko portalean eskura izaten zituzten txankloak jartzen zituzten.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
