Etnografia atalak
Emilio Andueza. Lakuntza. Egilea: Josu Larrinaga Zugadi.
Diziplina humanista eta sozialen oinarri metodologikoetatik abiatuta, kultura tradizionalaren ikerketa orok datuen iturriak ditu ardatz: idazkiak, irudiak, ahozko oharrak eta informazioak. Agerikoa da ahozko datuek beharrezkoak dituztela pertsonak eta haien testigantzak. Izan ere, beren erregulartasun tematia dela medio, ikertzaileari aukera ematen diote ondorio zentzudunak ateratzeko, analisi kualitatibo konplexuen bitartez. Jakintza kolektiboei buruzko informazio zinez baliotsuak, oso arlo desberdinetakoak: jai-ospakizunak, dantzak, doinuak, kantuak, musika-trenak, jantziak, gastronomia, erritualak, ofizioak edo lanbideak, etab.
José Arrue margolariaren irudiekin argitaratutako posta txartela, “Romeria-Erromeria” izenburua daramana.
Uda jaien garaia da, eta jaiekin batera dantzatzeko aukera izaten da. Gaur egun herriko plazetan dantzari gutxi ikusten bada ere, duela ez urte asko jendea dantza gosez zegoen, baina baltseoa edo “agarraua” izenaz ezagutzen zen dantza lotua egiteko debekuarekin egiten zuten topo.
Jadanik Areatza-Villaron (Bizkaia) 1897an antolatutako Euskal Jaiak zirela eta, El Nervión egunkariko J. Larrea kronistak honelako komentarioak egiten zituen irailaren 12ko alean: “… y en cuanto a las costumbres morales de Arratia, todo cuanto se diga es poco; baste con mencionar que en la romería celebrada el jueves último en Arteaga (Artea), se prohibió el valsear, y lo mismo sucede en esta villa, pues las autoridades no permiten que los “mutilleks” se agarren a las “neskatillaks” para bailar al son del tamboril”.
Herriko agintariak Arantzazun. Arratia, 1919. Egilea: Indalecio Ojanguren.
Euskaldunon egutegian, ondo markatutako data da irailaren 29a, Done Mikel ohoratzen baita, gure zaindaria, zeruko goiaingeruen artetik ezagunena eta gudazaleena.
Baina, era berean, data hau ezaguna zen zituen ondorio praktikoengatik, herri-kulturan nekazaritza urtearen amaiera mugatzen zuen zedarria zelako. Beste modu batera esanda eta denboran atzera eginez, uda eta udazkena mugatzen dituen ekinokzio astronomikoari dagokion ospakizun kristautua da.
Horregatik, egun horretan, toki askotan, hasiera eguna izaten zen herri-basoetan orbela edo iratzeak biltzen hasteko, neguko larreetan artaldeak sartzeko, burdinola edo elur-zuloen egokitzapen lanak hasteko; errotak, tabernak edo etxebizitzak alokatzeko kontratuak berritzeko. Edo, beste bitxikeria batzuen artean, herrietako kargu publikoak berritzeko.
Iturria: Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Jata mendiaren ekialdeko adarrek zedarritzen dituzten muinoetako batean ezkutatuta dago Zumetzagako San Migel baseliza, bakardadeak eta misterioak inguraturik. Mendetako haritzek, gaztainondoek eta milaka urteko arteren batek zabaltzen dute beren itzal babeslea tenplu xume baina historiko honen gainean. XII. mendearen amaieran eraiki zutela uste da, estilo erromaniko berantiarrean. Haren alboan, harribitxi eder hori zaintzen, Zumetzaga baserria dago.
Eraikin apala da baseliza, ekialdera begira dago eta nabe angeluzuzen bakarra du; abside ia karratu bat du buruan. Kanpoaldean, kontrahorma sendoak ditu, irudi guztiz berezia ematen diotenak. Hormak zein gangak harlangaitzez eginak dira, eta fatxada bakoitzean bao bat dago. Horietako hiru sartzeko dira, eta elizaren burualdean leiho txiki bat dago. Leiho horretatik sartzen da, hain zuzen, barrualdea argitzen duen argi apurra. Leiho hori eta hegoaldera begira dagoen atea dira eraikinaren egitura interesgarrienak.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
