Etnografia atalak
Txaranga Santakrutz jaietan, Lezon. Argazkia: E. X. Dueñas (2019/09/15).
Beharbada ez gara konturatzen, eguneroko bizitzak gaur duen inertziarengatik, baina, oro har, dibertitzeko orduan falta izaten ez dena, batez ere jai, asteburu eta askotariko ospakizunetan, musika da.
Melodiak interpretatzeko beharra, hainbat arrazoirengatik, guztiz aspaldikoa bada ere, azken mendeetan, funtsean, bi erabilera atzematen ditugu kaleko eremuan: ludikoa edo aisialdikoa; eta errituala (erlijiosoa eta/edo zibila). Gainera, ibiltari edo mugikorra izateak, batetik, eta finko edo estatikoa, bestetik, bat dator protagonista zuzenen, musikarien, presentziarekin: ikasiak eta eskolagabeak; afizionatuak, profesionalak eta eskaleak; instrumentalak edo ahotsak lagundutakoak; autoktonoak edo kanpotarrak.
Leire Ibarrola gaztagilea. Izoria (Araba), 2023-04-03. Egilea: Fernando Hualde.
Gaztagintza tradizionalari buruz ikuspegi etnografiko batetik hitz egiteak, gura barik, artzaina dakarkigu gogora, mamia zurezko molde baten gainean estutzen ari dela, ahalik eta gazur gehien ateratzeko; hori izan da, behintzat, Gorbeian, Aralarren, Urbasan eta Iratin ikusi den ohiko irudia, eta ez zaigu arrazoirik falta.
Hala ere, aitortu behar da leku guztietan ez dela berdina izan. Gure herrian badugu zerbait ―eta horrek argi eta garbi bereizten gaitu beste eskualde eta eremu geografiko batzuetatik―: gure arbasoek gazta egiteko erabiltzen zituzten metodo eta tresnak aztertzean ikusi genuenez, hemen beste lekuetan baino askotarikoagoa den aukera eta aberastasun etnografikoa dugu. Horretaz ohartzeko, nahikoa izango zen antzina gazura ateratzeko erabiltzen ziren moldeei erreparatzea; baziren zurezkoak (hondodunak eta hondorik gabeak, uztai finkokoak eta uztai doigarrikoak, gaztainaz, pagoz, urkiz eta abarrez eginak…), zeramikazkoak, zinkezkoak, zumitzezkoak eta abar. (gehiago…)
Iturria: Pedra stone design projects.
Nekazaleen munduan, eguzkiak arautzen zuen denbora. Nekazariek ez zuten erlojuaren beharrik sumatzen, eta apenas erabiltzen zuten. Jai erlijiosoek markatzen zuten lan-egutegia landetan, soroan. Jaiek zerikusia zuten uztekin, gari-jotze, mahats-bilketa, bilketa eta beste lan batzuen amaierarekin.
Jaiegun batzuk santu unibertsalei zegozkien (Joan, Pedro, Mikel, Marko), beste batzuk aspaldikoak ziren (Anton abadea, Antonio Paduakoa, Inazio Loiolakoa); festa orokor handiak ere bazeuden (Pazko garizumakoa, Jasokundea, San Jose, Domu Santu) edo tokiko deboziokoak (Bartolome, Blas, Marina). Horietako batzuek nekazaritza-lanak markatzen zituzten.
Jose Arrueren margolana. Argazkia: Juantxo Egaña.
Zenbaitetan, xehetasunik txikienaren atzean istorio handi bat ezkutatzen da. Hori jazoko zaigu Jose Arruek 1919an Bilboko Klub Nautikorako margotu zuen friso batekin, garai hartan Arriaga Antzokiko lehen solairuan kokatua. Gaur egun Iberdrolaren jabetzakoa da eta bere Torre ezagunean gordetzen da beste hainbat artelanekin batera.
Bada, friso hura osatzen zuten bost zatietako batean, neska bat ageri da limonada bat prestatzen, bisitari ospetsu batzuei eskaintzeko. Limonada, behinolako udako jaietako euskal edari tipikoa zen. Irudiko neska, soinekoaren mahukak jasoak ditu, eta hori da, hain zuzen, berezia dena hizpide dugun istorio honetan.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
