Etnografia atalak
Zeanuriko kofradien arteko bola txapelketa Altzustako bolatokian (2022-X-1). Egilea: Jon Urutxurtu.
Bola jokoa desagertzeko arriskuan dago. Bola jokoaren indarra galtzea eta landa-munduaren gainbehera aldi berean gertatu dira, batez ere XX. mendearen erdialdetik aurrera gune industrializatuetara zuzendu zen landa-eremuetako populazio-exodoaren ondorioz.
Bola jokoa gaur egun kirol minoritarioa bada ere, antzina pilota bezain ezaguna izan zen. Azken urteetan ehunka bolatoki galdu dira eta, batez ere, belaunaldiz belaunaldi kultura-transmisioa eten da.
Bola joko modalitate asko daude Euskal Herrian zein Estatuko beste toki batzuetan. Bizkaian bakarrik zenba daitezke hamabost bat modalitate, batzuk jada desagertuak. Horietako bat Zeanurikoa da. Gaur egun dauden bolatokiak udalerria osatzen duten zazpi auzune edo kofradietako ermita batzuen ondoan daude, eta urtean behin jokatzen da bertan, ermitaren jaiegunean.
Bilboko itsasadarraren 1739ko planoaren xehetasuna, Gabriel Baudwinena (British Library), Jabier Aspuruk emana. Erdialdean, Olabeaga ingurua; bost belaontzi ikus daitezke atrakatuta.
Otsailaren 9an, duela sei urtetik, pizzaren munduko eguna ospatzen da. Dauden datuen arabera, AEBetan sortu zen, eta handik gainerako herrialdeetara hedatzen joan da; hain zuzen, Bilbon ere ospatzen da. Dena dela, ez dut pizzaren gastronomiari buruz hitz egingo artikulu honetan; aitzitik, ezagunagoa den gai bat jorratuko dut: Bilboko bakailaoa, zeinak ia bost mende daramatzan gure artean, baina ez duen ospatzeko egun zehatzik. Gastronomiari dagokionez, hainbat errezeta ezagutzen dira, eta asko idatzi izan da gaiari buruz, bakailaoa hemen «betidanik edo antzina-antzinatik dagoela» dioen esaldiari jarraikiz. Esaldi hori, gutxi gorabehera, oso gureak eta betikoak direla uste dugun gauza guztietarako erabiltzen da; horixe gertatzen da angulei edo txitxardinei buruz hitz egitean, adibidez; baina haien kontsumoari buruz aurkitu dudan dokumenturik zahar eta zehatzena XIX. mendearen hasierakoa da, ez lehenagokoa. Norbaitek zerbait antzina-antzinatik datorrela ziurtatzen duenean, bi edo hiru belaunaldiko denbora-tartean soilik finka dezakegu; gehienez ere, 100 bat urtez, modu fidagarri batean. Eta norbaitek kontrakoa uste badu, libre da hori sinesteko, baina uste hori frogatzen duen dokumenturen batean oinarritu beharko litzateke.
Egilea: Pantxix Bidart Pla.
Negu guziez Iparraldeko mendiak sutan eta ketan ikus ditzake gure eskualdetik ibiltzen den orok. Su horiek kabalen larre eta alhaguneen kudeaketa eta garbiketa dute helburu. Iparraldeko etxaldeek zabaltasun murritza dutenez, inguruko mendien beharra dute alhagunetzat. Ondorioz, mendia, etxaldea bezala zaindu eta artatzen dute. Gehienetan makinekin lantzen ahal ez dituzten eremuak suarekin garbitzen dituzte.
San Felipe eta Santiago (Balmaseda, XIX. eta XX. mendeen artean). Artxiboa: Harresi Kulturala Elkartea.
Maiatzaren lehen egunean edo Gurutze Santuaren egunean (maiatzaren 3an) haur koadrila ugari dago kalean. Ohiturazko arropaz jantzita, kartulina edo kartoizko mitra pontifikalak buruan, apaingarri modura. “Aingerutxo”, “santu txiki” edo hil-oihalez apaindutako gurutze ñimiñoa daramate angarila baten gainean. Abesten ibiltzen dira, behin eta berriro errepikatzen dute kantu bat a capella, erremusina eskatzen duten bitartean. Hori da Balmasedako sanfelipeen jai-ospakizunaren oinarria. Eta aurten, 2023an, 150 urte betetzen dira Los Niños Revista de Educación y Recreo egunkarian ohitura berezi eta bitxi horri buruz argitaratu zen lehen testigantza jaso zenetik (Madril, 1873ko maiatza).
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
