Etnografia atalak
Herri gehienetan jartzen dira Gabonetako argiak. Portugalete. Argazkia: E. X. Dueñas.
Antropologoek, etnologoek, etnografoek, folkloristek, hizkuntzalariek eta historialariek, besteak beste, sailkapen eta katalogazio sistemak prestatu dituzte, gure urteko egutegia osatzen duten ospakizun eta ekitaldi ugariak (iraganekoak zein gaur egungoak) bertan txertatu ahal izateko.
Erritualtasuna, benetakotasuna, tradizionaltasuna eta -tasun amaierako beste hainbat termino alde batera utzi gabe, ekarpen nagusiak bermatuta egon beharko luke, inolako zalantzarik gabe, aniztasun ludikoan, denborazkotasunean edo denboragabetasunean, une historikoan, eremu espazialean, alderdi sozial eta kulturalean, testuinguruan, etab.
Euskal erbesteratuak Frantziako kanpamentu batean. Iturria: Gregorio Arrien. Niños vascos evacuados en 1937.
Tropa frankistek euskal lurraldea eta iparralde errepublikanoaren gainerako eremua hartu izanak, eta ondoren izan zuten politika errepresibo eta baztertzaileak, erbesteratu-uholde handi bat eragin zuen. 100.000 euskaldun inguru joan omen ziren erbestera gure herrialdetik 1936 eta 1937 artean, eta horietatik 30.000 haurrak ziren. 1939an, Kataluniatik Frantziarako «Erretreta» deiturikoan ateratako 500.000 pertsonetatik 10.000 baino gehiago Euskadikoak ei ziren.
Euskal biztanleriak atzerrira egindako lehen exodo handia gerra hasi eta aste gutxira izan zen, Gipuzkoako kanpaina martxan zela. Matxinatutako tropek mugaldean azkar aurrera egiteak eta borroken hurbiltasunak sortutako beldurraren ondorioz, emakume eta ume askok Frantziara egin zuten ihes. 1937ko maiatzaren lehen astetik aurrera, frankistek Bizkaiari eraso eta hainbat herritako bonbardaketek hildako ugari eta gosetea eragin ondoren, kezka gizarte osora zabaldu zen, eta horrek behin betiko bultzatu zuen biztanleria zibilaren ebakuazioa, eskala handian.
Arrantzaleak, 1950. Bermeoko Udal Artxiboa.
Badirudi gure arbasoentzako udaren eta neguaren arteko muga San Simon eta San Juda egunak ezartzen zuela, hots, urriaren 28ak. Hain zuzen ere, horrela dio esaera zaharrak: «San Simon eta San Juda, uda joan eta negua heldu da».
Gerora, hori kontuan hartuta, Gabriel Arestik poema bat idatzi eta Xabier Letek abestu zuen, abestia famatu eta herrikoi bihurtuz.
“Las Marzas”-en biziberritzea 2022an (Concha, Karrantza), “zarramasco”-arekin. Argazkia: E. X. Dueñas.
Naturak (haren alde bizigabe begetalak) eta gizakiek duten harremanik zuzenena, eta, zalantzarik gabe, bizi-balio handienekoa, gure eremuan eta bazterrean utzita ikus-entzunezkoen eta bitarteko digitalen bidez egunero jasotzen dugun informazio-oldea, iraganaren parte da ia-ia, baina badakigu zer geratzen zaigun oraindik, eta zer neurritan aldatu den haren esanahia.
Gainbegiratu labur hau loreetatik has dezakegu. Esaterako, San Joanekoetatik. Tipula, arto, gari, gerezi eta beste belar batzuekin batera, elizan bedeinkatuko ziren sortak (sortie) egiteko erabiltzen ziren, eta, ondoren, etxeko atean edo leihoan jartzen ziren, santuaren egun berean. Honezkero, nekez ikus ditzakegu sorta horiek. Sarritxoago, berriz, karduaren lorea edo eguzki lorea. Patu okerragoa izan du, galdu egin baita, beste ohitura batek: gari-sortak piztu eta sail partikularretatik ibiltzea, uzta ona eskatzeko arao bat esanez.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
