Etnografia atalak
San Bartolome ermita, 2022. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Joan den urriaren 21ean, Europako Ondare Jardunaldien barruan, Ermitak busturiarren alkargune eta aterpe izeneko bideoa aurkeztu zen Altamirako Kulturetxean. Hurrengo egunean Juanjo Hidalgo arkeologoaren eskutik bisita gidatua egin genuen herriko ermita guztietara joanda.
Lehengo bizimoduan, etxea izan da familiako bizitzaren ardatza; eta era berean, auzoa gizartearena. Auzoak etxe-multzoak dira, elkarren artean arazo handiagoei aurre egin ahal izateko sortutakoak. Horregatik, auzotarren harremanak estu-estuak dira, sarritan odoleko familiarenak baino estuagoak.
Otzerinmendiko kofradiaren urteko batzarra, 2022-09-11. Autorearen kortesia.
Bizkaiko Jaurerriaren antolakuntza administratibo eta politikoan elizateak garrantzi handia izan du, baina maila txikiagoko beste erakunde batek ere funtsezko egitekoa izan zuen, batez ere landa-eremuko zenbait lekutan, esate baterako Durangaldean eta Arratian: auzo kofradia da erakunde hori.
Kasu honetan, kofradia terminoak ez dauka esanahi erlijioso edo gremialik; zehatz esanda, auzoko etxe edo familia multzo baten antolakuntza administratiboaz arduratzen den erakundea da, bere helburua beharrizan komunalei erantzun egokia ematea izanik. Udal administraziotik aparteko funtzionamendu-erregimena dauka, baina erabakietako batzuk udal mailan hartu behar izaten dira derrigor. Ziur aski, kofradiak elizateak baino lehenago sortu ziren.
Gesaltza Añana, 1943. Egilea: Enrique Guinea. Iturria: Vitoria-Gasteizeko Udal Artxiboa.
Berriki, zenbait omenaldi egin zaizkie, antzina, garbilekuetan, beren eguneroko zereginetako batean ziharduten emakumeei. Zalduendo eta Argomaizeko ekimenek gogora ekarri digute zer latza zen bizimodua orain dela hamarkada gutxi arte. Baina, gainera, gune biziro femeninoak zirenez gero (gizonen presentzia hutsaren hurrengoa zen horietan), haien ekarpena, batez ere, hiru aldiz ezkutatutako lanen balioa aitortzea da. Izan ere, ezkutatuak izan dira zaintzaren eremukoak (hau da, etxe barrukoak) izateagatik, emakumeek egiteagatik eta landa-eremuan hiriguneetan baino luzeago iraun izanagatik.
Argazki-egilea: Akaitze Kamiruaga. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Honako datu hauek Busturialdean (Bizkaia) jaso ditugu, baina hemen esaten ditugunak beste eskualde batzuetan ere entzun daitezke.
Gaztainea esaten zaio bai zuhaitzari bai fruituari, gaztainadia gaztainondoak dauden tokiari, eta lokotsa gaztainaren morkots arantzatsuari. Txirpia, berriz, birlandatzeko gaztaina-landare eta bestelako zuhaitzondoen mintegi edo hazitokia da.
Bi gaztaina-mota ezagutu izan dira inguruan: lirio-gaztainak eta sanmigel-gaztainak. Troka eta mendi-zuloetan hazten dira gaztainondook nahikara. Eta fruitu gozo ugari izan dezaten, txertatu —ala, busturiarrek diogunez, eztitu— egin behar dira, bestela gaztaina ikolak ematen baitituzte, hutsak edo mamigabeak, alegia. Eztitu gabeko gaztainondoaren (eztitzaga) zura erabili izan ohi da beti, ordea, zurgintzan zein altzarigintzan. Lirio-gaztainondoek sanmigelek baino beranduago ematen dituzte urteko fruituak.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
