Etnografia atalak
Garia jotzeko makina. Zeanuri, c. 1960. Argazkia: Eusebio Ozerinjauregi.
Garia garrantzi handikoa izan da Bizkaian, labore horretatik lortutako irina oinarrizkoa zelako, batez ere ogia egiteko. 1950eko hamarkadan utzi zitzaion garia ereiteari, ogia dendetan erosteko aukera ugaritu zenean.
Garia egitea oinarrizkoa izan da gure baserrietan, baina ez zailtasunik gabea, hemengo klima hezeak gariaren ekoizpenari kalte egiten dio eta. Horregatik, bertoko uztak ez zuenez jendearen beharrizanak betetzeko beste ematen, sarritan kanpotik ekarri behar izaten zuten.
San Kristobal Busturian (Bizkaia), 2019. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
San Kristobal uztailaren 10ean ospatzen dugu gure inguruan, gaur egun gidarien eta kamioilarien zaindaritzat daukagun santuaren omenez. Baina nondik dator ohitura hori?
Bada esaunda bat horren inguruan, Gurutzi Arregik Ermitas de Bizkaia liburuan Balbina Arrese Busturiko berri-emaileari jasotakoa; eta oraintsuago, 2022an beste herritar batzuei jaso dieguna. Munduan beste hainbat lekutan ere sineskera bera dago:
San Kristobal gizon erraldoia zela eta, ibaiak igarotzeko zubirik egoten ez zenean, jendea alde batetik bestera eramaten ibiltzen omen zen. Baina ume bat etorri zitzaionean, astunaren astunaz, esan omen zion: “Ez dut uste mundu osoa ere zu bezain astuna izango denik”. Eta umeak erantzun: “Mundu osoa ez ezik, hura egin duena ere eraman duzu lepoan. Ni Jesukristo naiz, zuk zure lanbidean zerbitzatu duzuna”.
Txakolin(a) historikoki penintsularen iparraldean ekoitzi izan den eta urte batzuetatik hona Euskal Herrian jatorri izendapena duen edari alkoholdun baten izena da.
Esparru sozio-kulturalean, edari hori zerbitzatzen eta dastatzen zen gunea (eraikina, lokala, etab.) izendatzeko ere erabili izan da.
Alabaina, badu izenak beste esanahi bat, ezezagunagoa; hain zuzen ere, Bizkaiko, Gipuzkoako eta, hain zabalduta ez badago ere, Arabako lurraldeetan askotariko koreografia, doinu eta letra aldaerekin ezaguna izan den dantza bat izendatzen du.
Murgoitioko San Juan ermita. Berriz (Bizkaia). José Ignacio García Muñoz. Labayru Fundazioaren argazki artxiboa.
San Joan edo Donibane egun seinalatua dugu gure herri egutegian. Horregatik, Gurutzi Arregiren artikulu hau berreskuratu dugu, 2016an argitaratua.
San Joan Bataiatzailearen egunean, egunsentitik eta eguzkia ateratzen den arteko tartean, ohitura da etxeetako eta santuari eskainitako ermitetako ateetan haritz edo lizar adar bat jartzea, belarrez eta lorez egindako sortatxo batez apaindua. Garai batean, sortatxo horrek galburuak ere izaten zituen. Adarraren zurtoinean, bestalde, ezpal zuritu bat jartzen zen, gurutze tankerako bat osatuz. Udako solstizioaren ikurra da, eta sanjuan-haretxa esaten zaio.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
