Etnografia atalak
Negua gure kulturan sasoi iluna izan da, hotz dago, argi-ordu gutxi, soroetan lanik ez, uztak batuta daude.
Garai batzuetan aldi horretan hainbat eske-erronda egiten izan dira, gazteek batez ere. Batzuk erronda luzeak, talde handiek eta ondo antolatuek egiten dituzte, Marijesiak edo Abendua, eta gaur eguneko Olentzero kasurako.
Baina horietako bi Gabonetan etxeko umeek familiartean edo auzorik hurbilenekoen artean egiten zituztenak dira. Zituztenak diogu, nahiko galduta daudelako.
“Abendua” Ibarrurin, 2012. Egilea: Jon Mikel Gainza. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Kultura tradizionalean, Eguberri garaia, aurretik ospatzen ziren jaien bitartez prestatzen hasten zen, besteak beste Santa Barbara, San Nikolas, Sortzez Garbia, Santa Luzia edo San Tomas; horien ostean, zikloaren gunera iristeko (Gabonak, Inozenteak, Urteberri eta Erregen eguna). Denbora-prozesu horrekin batera, beste errepikapen zikliko batzuk gertatzen ziren, hala nola gizakiaren eta kristautasunaren beraren jatorriaren mitoa, berritze erritualak (sekuentziazio biblikoa, natura- eta belaunaldi-erritmoak, etab.); edo urtearen hasierako asmatze-prozesuak, urteko ziklo eta bizi-zikloaren zeremonialak, eta hainbat igarotze-erritu.
Argazkia: Akaitze Kamiruaga. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Jakin dakit batek baino gehiagok aurpegikune arraroa ipini duela eurak ikusiaz batera; beste asko, ordea, adurra dariola izango dira dagoeneko. Bada, batzuek zein besteek, jakizue balio proteiko handiko elikagaia dela karakola; jaki ezin hobea, giharren garapenari mesedea besterik ez dio egiten eta.
Karakola erremediotzat baliatzea ere oso ohitura zabaldua izan da Euskal Herrian. Kukurruku-eztula osatzeko, esaterako, karakol-lerdea azukrearekin nahastuta hartzen zuten etxe batzuetan. Ukenduak ere egin izan dira adurrarekin; izan ere, osagai paregabeak ditu azalarentzat.
Seintzaina. Felipe Manterolaren Funtsa. Labayru Fundazioaren Argazki Artxiboa.
Garai batean baserri fuerte batzuek morroia izaten zuten soroko eta kortako lanetan laguntzeko. Hiriko burgesiakoen etxeetan ere ohikoa izan zen emakume edo zerbitzari batek etxeko lanak egitea. Bat baino gehiago ere egoten ziren: sukaldaria, ume-jagolea (aña)… Familia goi mailakoa bazen, kriada uniformez janzten zen. Batzuek txoferra ere bazuten, mekanikaria deitzen ziotena, lorezaina eta abar.
Gernikaldean, normalean, morroiak ingurukoak izaten ziren, edo alboerrietakoak. Erdi mailako etxeetan, gehienetan, zerbitzariak familiako egiten ziren, eta gehienetan etxekojaunaren eta morroiaren edo etxekoandrearen eta kriadaren arteko harremanak onak izaten ziren.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
