Etnografia atalak
Elias Arostegi anguletan Butroen.
Ez dut gogoratzen noiz jan nituen azken aldiz angulak! Urte asko joan dira, bai horixe! Orain, horretaz pentsatzen hasi naizenean, haurtzaroko oroitzapenak etorri zaizkit. Eskolarako bidean autoak ikusten genituen (Seat 600, 127, 850, R-5, gaur egungoen aldean txiki-txikiak) errepidetik pasatzen. Makila luze eta galbahe handiak eroaten zituzten kotxe gaineko parriletan; eta beste batzuetan, beste barik, leihatiletatik irteten ziren. Butroe ibaia eta Plentziako itsasadarra elkartzen diren tokira anguletan joandakoak ziren.
Angulak ohikoak izan dira Gabon-gaueko afarian. Izan dira eta orain ere badira, baina hain produktu berezia eta garestia izanik, ez dago guztien eskura. Horregatik, orain hamarkada batzuk, jende asko anguletan joaten zen, gero saldu eta diru apur bat irabazteko. Beste batzuk, ostera, noizean behin baino ez ziren joaten, eta etxean jaten zituzten.
Lezama, 1959.
Gernikaldean, landa-eremuan lan egiteko, gizonek zein emakumeek kolore iluneko arropak jantzi izan dituzte. Kortako lanak egiteko, oraindik arropa zaharragoak ipintzen zituzten, simaurrarekin edo behiak jezteko orduan arropak zikintzen zirelako.
Soro eta baratzeko beharretarako gizonek mahoizko prakak janzten zituzten, askotan petatxuak (erremenduak) eta guzti, mahoizko edo koadrodun alkandora, gerri eta giltzurrunak babesteko gerrikoa, jertse zahar bat eta burua txapelarekin estalita.
Emakumeek gona, blusa eta gainean jaka txiki bat, mantala eta buruko painelua. Ortura eguraldi txarrarekin irten behar zirenean, abarketen gainetik baserriko portalean eskura izaten zituzten txankloak jartzen zituzten.
Argazkia: Fernando Hualde.
Ganbaran, sabayaoan zokoratuta, gaur arte heldu dira zeramikazko ontzi zahar batzuk, sarritan hautsita edo hondatuta, bai erabiliaren erabiliaz bai denboraren eraginez. Beste batzuk, gutxi batzuk, baina gero eta gehiago, garbi eta txukun agerian jartzen dira leku nabarmenetan. Askotan ez gara ados jartzen ontzioi izena emateko orduan, eta herri hiztegian kontzeptuak nahastu egiten dira: lapiko, tina, murko, eltze, katilu, tartera, pitxer… Hala ere, denek dute amankomunean eskuz eginak izatea eta etxeko zereginetan ―elikagaiak kontserbatu, prestatu eta zerbitzatzeko orduan― funtzio garrantzitsua bete izan dutela.
Mokozabalak. Argazkia: Bird Center.
Hegaztien migrazioa klimatologiarekin eta meteorologiarekin estu lotuta dago, horrek baldintzatzen baitu urtaro bakoitzean izango dituzten elikagaiak.
Europako iparraldean umatzen diren hegaztiek fasekako bidaia hasten dute udazkenean, Europako eta Afrikako gune epel eta beroetara joateko. Bertan, elikagaiak edukiko dituzte neguan.
Neguaren amaieran, egunak luzatu egiten dira eta udaberriaren hasiera iragartzen dute. Hortik aurrera, hegaztiak iparraldera bueltatzen dira berriro. Milaka hegaztik Europako iparraldeko uda labur baina emankorra aprobetxatzen dute kumeak hazteko; izan ere, intsektu, fruitu eta harrapakin ugari daude bertan uda osoan.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
