Etnografia atalak
Ezkonberriak familiarekin. Bedia, 1959.
Bizkaian hain geurea dugun familia tronkalean etxearen jabetza edo beraren alokairuaren titulartasuna izango da familia konfiguratuko eta elkartuko duen funtsezko elementu materiala. Unitate integratu horretan sartzeko eratariko bat ezkontza den neurrian, ezkontza-kontratua, “ezkontza zibila”, integrazio hori formalizatzeko tresna arautua bihurtzen da. Ez zen ezer utzi behar inprobisatzeko; familiaren aurreko esperientziak zioena edo aurreikusgarria zen oro arautzea zuen helburu ezkontza-kontratuak. Hori egin ondoren, ezkontza erlijiosoa izango da hura hotsandiko bihurtzeko edo sakratu egiteko.
Errebonbilloen azken deskarga. (2018/10/07). Argazkia: E. X. Dueñas.
Errebonbilloen jaia “Lepanton irabazitako guduaren garaikoa da, elorriar ospetsuek Joan Austriakoaren agindupean, arabiarren armadaren kontra borrokatu zutenekoa”. Beraz, ” aldian-aldian ospatzen den data tradizioarekin bat dator, izan ere Lepantok eta Arrosarioko Ama Birjinak oroitzapen historikoak irudikatzen dituzte”. (1).
Jai horren gaineko bertsio gehiago ere badago. Herritarrek zehaztasunez kontatzen dute Amandarro familiako kide batzuk, gerratik itzultzean, Kanpazar portura iritsi zirenean hainbat tiro egin zituztela. Belaunaldiz belaunaldi transmititutako kontakizun horiek, aire erromantikoa eransten diote jaiaren jatorriari, era berean, komunitatean bizirauteko oinarria eratuz.
Mendizale eta artzainentzako meza Egiriñaoko Andre Mari Zuriaren ermitan, Gorbeian. Argazkia: Indalecio Ojanguren.
Mendigoixaleen historiari helduko diogu berriro, XX. mendearen hirugarren hamarkadatik aurrera.
1930ean Jagi-Jagi sortu zen. Berez Alderdiaren diziplinatik kanpo zegoen mendigoixale taldea izan zen, baina EMB izen bera erabili zuten. Talde horrek Jagi-Jagi aldizkaria argitaratu zuen 1932tik aurrera, Elías Gallastegik zuzenduta, asterokoa eta 20.000 aleko tiradarekin.
1930ean ANV-EAE (Acción Nacionalista Vasca-Eusko Abertzale Ekintza) sortu zen, ezker moderatuko alderdia, eta horrek ere bazituen bere mendigoixale taldeak: Mendigoixale Euzko Ekintza Bilbon, Mendigoixale Euzkotarra Barakaldon, eta beste herri batzuetan ere bai.
Euzko Mendigoxale Batzaren sorrera Kalamua mendian, 1921ean. In Jemein, C. Biografía de Arana-Goiri’tar Sabin e historia gráfica del nacionalismo. Bilbao: Editorial Vasca, 1935, 341 or.
“Mendigoixalea aberriaren aldeko mendizalea da”. Ceferino Jemein Keperinen aipu esanguratsu horrek ederto adierazten du bost hitzetan zer izan ziren mendizale politiko haiek.
Manu Etxebarria Ayesta euskarako katedradunak zehatz azaldu digu Kirikiñok (Evaristo Bustinza, Mañaria 1866-1929) sortutako hitzaren osaera: mendi, goi eta zale. Hiru osagaiok lotuta esanahia argi geratzen da: goi mendietan ibiltzeko zaletasuna duena (hiztegi araugileek mendizale hitza erabiltzea gomendatzen dute).
Euskal mendizaletasuna ez zen mendigoixaleekin sortu, baina XX. mendearen hasieran bat egin zuten mendian kirola eta politika helburu zuten mendizaletasunek.
Bilbo-Abando
Colon de Larreategi 14, 2. esk.48001 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 443 76 84
labayru@labayru.eus
Derio
Larrauri 1A, 5.a48160 Derio (Bizkaia)
Tel.: +34 94 406 01 71
idazkaritza@labayru.eus
Bilbo-Bolueta
Metroalde eraikinaBilbo-Galdakao errep. 6A
48004 Bilbo (Bizkaia)
Tel.: +34 94 607 72 10
labayru@labayru.eus
