Etnografia atalak

~
0

Irezabaleta baserria (Mañu – Bermeo, 2011). Egilea: Akaitze Kamiruaga

Bizkaiko lurraldean nagusi den populatze-sistema barreiatuan, baserria dugu euskal etxe motarik hedatuena. Baina “baserri” hitzak, etxeazgainera honi dagozkion inguruko lurrak ere hartzen ditu,etxaldea,alegia. Etxeak eta bertan bizi den familiak osotasun bakar bat moduan jokatzen du. Etxe bakoitzak, hark berak, familia osoaren mantenurako nahikoa izan behar du; hau da, ekoizpen-unitate burujabea da funtsean. Ezaugarri honi erantzutera dator familiako ondarearen zatiezintasun printzipioa; era berean, jabetzaren eta familiaren inguruan diren ohiturazko arauak ondarearen, familiaren eta etxearen kontserbazioa eta garapena ziurtatzea izango dute helburu, azken hau, etxea, familia-unitatearen barruan manten dadila ahaleginduz. Testuinguru horretan ulertu behar dira Bizkaian ezagutzen ditugun ohiturazko zuzenbideko oinarrizko hainbat erakunde: tronkalekotasuna, testamentua egiteko askatasuna eta ondare-komunikazioa, berbarako.

 (gehiago…)

0

Umeak ardiak jagoten Armentian, c. 1925. Iturria: Vitoria-Gasteizeko Udal Artxiboa.

La Pícara Justina obratik hartutako esaera zahar batek holaxe dio: “Nadie nace enseñado, si no es a llorar“. Euskaraz horren ordezkoa holakoren bat izango litzateke: Negar egiten izan ezik, dakienik ez da inor jaiotzen. Esan nahi da lan guztietan, gehiago edo gutxiago, ikasi beharra dagoela; nahiz eta batzuk ibilbidearen lehen urratsetan geratzen diren, gehiago aurreratu gabe.

Oiz mendian (Bizkaia) egin nituen artzaintzari buruzko inkestetan, eskarmentu handiko artzainek hauxe esan zidaten: pastore-ikastailea bederatzi edo hamar urterekin hasten zela lanbidean trebatzen eta aldi horrek gutxienez hiru urte irauten zuela. Denbora-tarte horretan, ikastaileak, artzainak ardiak jetzi ondoren, errapean geratzen zen esnea marmitatxo batzuetan jezteko baimena izaten zuen. Ardi-mozte sasoian, animaliaren tripa eta lepoko artilea mozten zituen hasieran ikasi arte. Eta, abereak hiltzeko orduan, horretan ohituta zeuden pertsonen begiradapean egiten zuen, berak bakarrik egiteko gai izan arte. Batzuetan, ardi-txakurrari zegozkion lanak ere egiten zituen.

 (gehiago…)

0

Segizioa plazan (Iholdi, 18/06/2006). Emilio Xabier Dueñas.

Gregorio IV.a aita santuak, 1264 inguruan, Gorpuzti jaieguntzat ezarri zuen. Berrogeita hamar urte geroago, gutxi gorabehera, prozesioek ospakizunen barruan garrantzi handia hartu zuten. Apurka-apurka, handikeriaren handikeriaz, aparteko elementu bereizgarriak gehitzen joan ziren (erraldoiak, buruhandiak, taraskak, gremioen konpartsak, etab.), baina, denboraren joanak eta Vatikanoko II. Kontzilioak hainbeste apaingarriren kontra egindako gomendioaren ondorioz, ospakizuna moteltzen joan da gaur egunera arte; kasu askotan, guztiz desagertu arte.

Ibilbide historikoa luzea izan da, eta, gaur egun, herri gutxi batzuk baino ez dituzte gordetzen jaiegunaren elementuak, eta beste batzuk berreskuratu egin dituzte. Toledo, Sevilla, Valentzia eta pertsonaia bereziak eta xelebreak dituzten beste herri batzuk dira aipagarrienak. Gure inguruan, honezkero, herri bakan batzuetan ospatzen da. Lesakan, Beran edo Donezteben egiten den bandera-dantzarekin batera, Oñatin mantendu da ondoen, ia-ia aldaketarik gabe XVI. mendetik.

 (gehiago…)

1

Irune Rotaetxe

Gure aita zanak ez eukan ba Lorentza Amorrortu behingoan saltzeko ez ahazteko, eta, hontxe be, nago dagoan lekuan dagoala ondo gogoan eukiko dauela. 

Kontua da ze, sasoi baten, estamangutik ez ebilela bape ondo. Ia-ia egunero minez, astun, gogo txarrez eta meko. Triste gizona. Min ha arintzearren, esku biak tripari helduta egoten zan. Jateari be itxi egin eutsan. (gehiago…)